Xaralaymbëj wuute gi ci sumb yi

'''Xaralaymbëj''' Mooy xeetu xam-xam biygiy gëstu lépp lu jëm ci wàllug [[mbëj]], ay jëfandikuwiinam ak ay seddalewiinam. bu njëkk dañoo foogoon ne mbëj ag wal la rekk guy dem, gu man a nekk luygu yokkubaax(+) walla wàññikugu bon(-). Waaye ci ndimalu ay woroom xam-xam yu mel ne Hertz, Helmholtz, Maxwell, Heaviside, Alessandro Volta ak ñeneen ñu bari, ci lees dem ba gën a nànd, xam mbir mi. Lu mel ne [[yamaleb maxwell]] biy faramfàce tëdiinu [[Yanu mbëj|yani mbëj]] yi ( [[feppsaal]] ak [[mbëjfepp]] yiy wuute ci seen jublug yanub mbëj) walla toolu [[mbëjbijjaakon]] ba ca juddoo.

Ci gàttal, ci noonu lañu tambalee gis yenn ci ay jëfandiku yu mbëj: [[Doxalukaay bu mbëj]], [[soppalikaay]] aki leeruniitu...

[[àtteb Faraday-Neumann-Lenz]] mooy faramface [[sababuxiirtalug bijjaakonmbëjbijjaakon]]

[[njeexitu joule]] mooy leeral ni kàttanu mbëj di soppeekoo nekk [[tangoor]] ngir njeexitu ndëgërlu gi.

[[àtteb Kirchhoff]](kiirkof) mooy leeral jëflante bi nekk ci diggante [[Dawaanu mbëj|dawaan]] ak taraay[[Dendu mbëj|dend]] ci ag ndombo.

== Jóox, yóbbuyóbb ak séddale kàttanu mbëj ==

Li wuutale Buumi yóbbukaay yi, mooy limu [[taraay]]dend gi ñuy yóbbuyóbb, moo tax ñuy gis ay buumi [[Dend gu kawe|dend gu kawe]], [[Dend gu diggu]|dend gu diggu]], [[Dend gu suufe|dend gu suufe]]. Su diggante jóoxuwaay yi guddee, dañ fay def ay [[mbëjjaruMbëjjaaru|mbëjjaaru]], ay buumi dend gu kawe yu man a yóbb ay milioŋi [[Watt|watt]] ci kàttan tambalee ciy 400000 v. Buumi [[Dend gu kawe|dend gu kawe]] yii la ñuy duppe yu [[yóbbug kàttanu mbëj]], yi nga xam ne ñooy tax ñua man a yóbb kàttanu mbëj gi, jëleejële ko ca jóoxuwaay ya, jëmee ko ca barabu soppikaay ya.

Ci nii la ñuy soppee [[dend gu kawe]] mu nekk [[dend gu diggu]], jaarale ko ci ay [[wuutuloxoMasin|masin]] yu mbëj yees di duppee [[soppalikaay]], ci noonu nag la ñuy yóbboo kàttanu mbëj gi ca ndombo gu dend gu diggu gi, moom ci boppam dañu koy àggal ci néegu seddalekaay yi jaarale ko cig [[ndombog séddaleg kàttanu mbëj]], foofa lañuy defee geneen coppite jëlee ko ci dend gu diggu soppi ko dend gu suufe ngir ñu man koo jox jëfandikukat yi ci kër yi ak liggéeyuwaay yi.

[[Dencukaay:Motors01CJC.jpg|thumb|right| DoxalukaayAy doxalukaay yu wuute]]

[[Doxalukaay bu mbëj|Doxalukaay yu mbëj]] yi, ay wuutuloxo lañu yu’y soppi kattanu mbëj def ko kattanu doolerandu. Doxalukaay yi dañu leen a seddaleséddale ci:

** Doxalukaay yu [[Doxalukaay bu demandoo|Doxalukaay yu demandoo]]: su fekkee baraayu ni muy wëddeeloo demandoo na ak baraayu ndombo ligi

** Doxalukaay yu [[Doxalukaay bu demandoodi|Doxalukaay yu demandoodi]]: su fekke wëddeeluwiinu boppam la am.

==== LeeruNiitu ====