|
Tekuruur moo doonoon nguurugbenn Tukulóornguur yica bej gannaaru Senegaal. Xeet yu bari tase nañu fa, Jugejuge Isipt: Séeréer si, Wolof, Pël, SooseSooninke, Naar yi. Leeegi Tekuruur, [[Fuuta-tooro]] la tudd. Koli TengelaTenŋela BaBah, Silatigidenyankobe bi, moo ko jox tuur wi. Ca nguur ga, Tukuloor ak Pël ñoo fa ëpp ba tay, waaye Séeréer si ñoo fa jëkk a nekk, ak Pël. Buur yu bari ñoo yoroon nguur ga:
* Ja-Ogo yi ci yoonu imbratooru Gana.
* Manna yi.
* Tondiyoo yi.
* Lam-TermeTermess, Lam-Taga, ak Lam-toro yi. Ci nuñu nekke buur, [[Jolof]] moo doon uuf dëkk bi, di fi teg ay Farba (Farba Walwalde, Farba Njum, etc).
* DeñankoobeDeeniyankooɓe yi, yu KoliKoly tengelatenŋela BaBah, Sebee lañu woon, Sebbe mooy [[Ceddo]].
* Almaami yu Torodo yi. Sulaymaan Baal ak Abdul Xaadir Kan, ñoo dàq deñankedeeniyankooɓe yi ci atum 1776. Ay Jullitjullit lañu woon.
Ba noppi, tubaatubaap yi ñëw ak canc gi (colonisation), ci atu 1890, jël nguur gi, rayelif Almaami yi, di séddale dëkk bi, ci ay - li nuy wax ci lakku fraanse (Canton) ak (Provinces).
TekruurTukuloor, mooy dëkkuku tukruurdëkk yi.Tekruur, Tekrurida mooymel turuni Tukulóor,baatu buFuutankooɓe jëkk/ noonuFuutanke, lañudi tuddeku woondëkk seenFuuta boppTooro. Tur wi ñuy wax Tukuloor tubaab moo ko fi indi, ndaxyeneen xeetyi widaan dafaWolof jaxaseyi yuñoo bari,ko amsos. naNit ayñi Tukuloor, yudañu seenifaral maam [[wolof]] lañujaawale, mooyTukuloor tukuloor(ku yidëkk santTekruur) Njaay,ak Joop,xeet Faal,wi Ñang,nekk Mbóodj,ca akdëkk yuboobu. deme nonuÑoom, amci nawaaso ñuyi seenilañu maamjoge: ciPël, xeetSéeréer, yuSooninke, séeréerNaar. lañuSeeni bawoo,sant nikiñoo Juuf,ko Saar,firnde. Fay,Deeniyankooɓe walañoo Soose,tax nikilakku Kamara,pulaar Siise,siiw dékk Tureboobu.
[[Wàll:Taariixu senegaal]]
|
