Biton Coulibaly

Abla Pokou (wala Aura Poku, wala Abraha Pokou) lingeeru Afrig la , juddoo ci fukk ak juróom-ñetti xarnub. Indi na askanu Baoulé ci réewum Gana ba ci Kodiwaar. Léeb bi dafa nettali, saraxu doomam bu góor ngir jàll ag dex .

Bat bi "Baoulé " li nu tudde leegi askan yi , mu ngi joge ci saraxu doomam.

Bicci toppu saraxe, né na "Ba-ouli", loolu dafay tekki "doom bi dee na".Biton Coulibaly, turam dëgg Mamary Coulibaly, judd ci 1689, nekkoon buur ci Royaume Bambara bu Segou ci 1712 ba mu génn àdduna ci 1755 .

Nguur

Mamary Coulibaly mën na nekk sët bu mag bu Kaladjan Coulibaly (buuru Bambara ci Segou ci 1652 ba 1682) wala, buñu sukkandikoo ci gëm-gëmu siiw, sët bu mag bu Niangolo (kenn ci ñaari ñi sos royaume bu Segou). Bi muy ndaw, nekkoon njiitu “ sa », muy kuréel guy yamale rëbbkat yu ndaw yi, mu mëna soppi ko mu nekk larme profesionel bu liggéey ci liggéeyam. Bimu jëlee titre Biton, mu boole ay dooleem ak nappkat yu Somono, mu dénk leen ay gaal, ñu daal di yaatal réew mi ci ñaari wetu dexu Niger, diggante Timbuktu ak Bamako jaare ko ci Djenné .

Nguuram yàgg na 42 at, larmeem amoon na lu ëpp 40,000 soldaar, ñu tàggat leen bu baax, am ay bunduxatal, te ay tëggkat yi defar leen .

Biton Coulibaly moo faatu ci atum 1755, doomam Dinkoro Coulibaly moo ko donnu ci liggéeyam .

Larme bi ak ay jàppante

Biton Coulibaly dafa def benn xareb bu jëm kanam, tondjon yi, ay volonter lañu, ay góor-gal i xare te ay nit jaamu ci boppu taxawu. dooléu militer def na benn njoolu bu am solo ci xamle ak defar yi ci wàllu xaar, ba fleuvu niger ba,  ci taxawayam nuyul bi nga jëm ci séy jàmmu ndaw yi ak mbir yi. nguuram itam am na barke ci doxalin ak waxtaan yi ak berberes ngapp yi ak liggéeyloo ay jëfandikukat ci xare bi, mi ngi jëfandikoo ci nekk gi ci kaw tekki mbedd yi, dalal Bamako ak Tombouctou.

Kaaraange Royaume bi

Biton Coulibaly dafa gëna dooleel kaaraange empireem ci tabax miir yu ban ci biir palaasu buur ba noppi am dëkk yu am doole yu melni Pelengana ak Ségou-coura . Tabax yooyu dañu doon lu am solo ngir musal royaume bi ci fitna yu bawoo ci biti. Architecture bu dëkk bi, boole ci tabax yu am fortifikaasioŋ, bokk nañu ci li gëna am solo ci pexem kaaraange gi. Larme bu Biton, ci wàllam, dafa taxawal kaaraange ci biir dëkk bi, rawatina ci yamale doxalinu dëkk yu bari yi ci dëkk bi.

Koom gi ak njaayum jaam yi

Koom-koomu empire bu Biton Coulibaly mingi doon gëna dooleel jënd ak jaay, rawatina ak jëndkat Berber yu bawoo nord. Li waraloon Biton dugg ci xeex bi mooy nit ñi dañu doon gëna soxla jaam, ñu koy jëfandikoo ci larme bi ak ci liggéeyloo nit ñi. Waaye, njaayum transatlantik wuute na ak njaayum Biton, jaam ci nguuru Biton dafa nekkoon ci gox bi, ñuy jaay jaam ci gox yi ko jege ci Afrique.

Legende

Bu ñu sukkandikoo ci gëm-gëm yi, Mamari Coulibaly mooy sëtu Niangolo, kenn ci ñaari rak yu tàmbali nguuru Bambara. Dafa yéem doom ju jigéen ju Faro, genius ci dex gi, sàcc aubergine ci toolam, mu rëcci ko. Ngir neexal ko, Faro dafay dugal benn tiflitu meewam ci nopp bu nekk, suko defee mu mëna dégg li ñuy wut ci moom .